W przeciągu 25 lat, które upłynęło od czasu ostatniej rewizji sprawności na szczeblu harcerzy, stało się jasnym, iż regulamin z roku 1976 jest tylko częściową odpowiedzią na potrzeby naszych programów harcerskich.
W trosce o skuteczniejsze przeprowadzanie poracy w drużynach, oraz o zachętę indywidualnych harcerzy do zdobywania sprawności, Naczelnik Harcerzy poleci Głównej Kwaterze opracowanie poszerzonego i polepszonego regulaminu.
W niniejszym nowym wydaniu wymagania na niektóre sprawności z poprzedniego regulaminu zostay uporządkowane lub uzupenione. Dla większego wyboru, przywrócono niektóre sprawności z regulaminów roku 1943, czasem z ulepszonymi wymaganiami, a także wączono szereg sprawności opracowanych i zatwierdzonych w ciągu ostatnich 25 lat. Dla ułatwienia pracy naszym drużynowym i komendantom, podano również gotowe do użytku karty próby na każdą sprawność.
Regulamin niniejszy cakowicie zastępuje regulamin „Sprawności Harcerzy Część I” z roku 1976, który tym samym jest unieważniony.
Przypomina się wszystkim funkcyjnym, iż:
1. Sprawności zawarte w niniejszym regulaminie mają być przeprowadzane wedug tu ujętych wymagań.
2. Zakazanym jest używać w naszej pracy harcerskiej sprawności nie zatwierdzonych przez Naczelnika Harcerzy – zarówno nowych jak i opracowanych przez inne Organizacje harcerskie.
3. Zatwierdzenie takich sprawności może nastąpić dopiero po ich zgoszeniu, drogą służbową, do Naczelnika Harcerzy.
Nieniejszy regulamin zosta zatwierdzony rozkazem Naczelnika.

ROZKAZ NACZELNIKA HARCERZY L5/04
Z dnia 3 maja 2004
Zatwierdzenie Regulaminu Sprawności Harcerzy.
Zatwierdzam do użytku służbowego: Sprawności Harcerzy jako Regulaminy obowiązujące, wydawnictwo Główna Kwatera Harcerzy, Londyn 2004.

Czuwaj!
Edmund Kasprzyk hm.
Naczelnik Harcerzy

SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
1. Czym jest sprawność?
Sprawność jest to wykazanie praktycznej znajomości harcerza w danej dziedzinie.

2. Zdobywanie sprawności:
Sprawności mogą być zdobywane indywidualnie lub zespołowo. Harcerz, który zainteresował się pewną dziedziną w czasie pracy w drużynie, może zdobyć odznakę w tej dziedzinie – wykonując szereg zadań i zdobywając różne umiejętności.
Zastęp od chwili, kiedy jego członkowie w większości zdobyli już pewien stopień harcerski i okazuję wspólne zainteresowanie pewną dziedziną pracy harcerskiej, ma możność przystąpić do zespołowego zdobywania odznaki odpowiedniej sprawności.
Program pracy zastępu w kilku miesięcznym okresie pokrywa się w swej głównej części z wymaganiami sprawności przez to, że zastęp wspólnie przygotowuje się i wykonuje zbiorowo prace w tej dziedzinie. Natomiast końcowe wykazanie się na próbie umiejętnościami odbywa się indywidualnie i nikt nie jest uzależniony do wyników próby innych harcerzy.
3. Przeprowadzenie próby:
- Zadania próby należy zanotować i ocenę wpisać na kartę próby
- Próba powinna przebiegać sprawnie i być zakończona w określonym czasie.
4. Przyznanie sprawności:
- Zdobycie sprawności musi być ogłoszone w rozkazie drużyny/hufca, drużynowy wpisuje do książeczki służbowej.
5. Odznaka sprawności:
Odznakę sprawności nosi harcerz na prawym rękawie (za wyjątkiem sprawności Pierwszej Pomocy) według wzoru podanego w niniejszym regulaminie. Rozmiar sprawności jest kółko średnicy 25 mm, na płótnie khaki, z wyszytym lub wydrukowanym odpowiednim symbolem koloru czerwonego określonym regulaminem sprawności harcerskich.

Sprawności Służby Polowej

TRAPER
1. Uprawia harce leśne.
Na wycieczkach, biwakach, obozach, w lesie
i w polu brał udział w grach terenowych:
a) podchodził przeciwnika,
b) przekradł się przez linię wart,
c) dał dowody spostrzegawczości.
2. Orientuje się w lesie.
a) nie błądzi; zachowuje stałą orientację gdzie jest,
b) zna sposoby znalezienia północy w lesie,
c) rozezna przebytą drogę,
d) wie co zrobić gdy zbłądzi.
3. Daje sobie radę w lesie.
a) zbuduje szałas,
b) rozpali ognisko mając na uwadze bezpieczeństwo nie wzniecenia pożaru.
4. Jest zaopatrzony na wyprawy leśne.
a) posiada własny ekwipunek wycieczkowy,
b) wie co należy zabrać na wycieczki.
5. Jest kulturalnym traperem.
a) szanuje las i przyczynia się do jego ochrony,
b) nie zostawia po sobie śladów.

TROPICIEL
1. Czyta umiejętnie w księdze tropów.
Tropił za śladem ludzkim i zwierzęcym, zachowując zasady tropicielskie. Wyszuka na wycieczce tropy zwierząt dzikich
i domowych.
Rozróżni tropy człowieka zależnie od rodzaju chodu.
Rozpozna z tropu kierunek jazdy roweru.
2. Stosuje w życiu harcerskim wiedzę tropicielską. Wytyczy szlak tropicielski długości 1.5 km. opatrzony listami indyjskimi. Przejdzie za takim szlakiem zachowując zasady tropicielskie.
W grach tropicielskich wykaże spostrzegawczość, domyślność
i dobrą pamięć wzrokową.
3. Przyczynia się do szerzenia wiedzy tropicielskiej.
Wykona sam lub z zastępem przedmiot potrzebny do ćwiczeń w tropieniu.
4. Jest kulturalnym tropicielem.
Ma swój znak tropicielski.
Uda głos i rozpozna trop zwierzęcia, będącego godłem jego
zastępu. Opowie o życiu tego zwierzęcia.
Wskaże na mapie główne zbiorowiska zwierząt dzikich w
Polsce. Wymieni, które z nich są rezerwatami.

SPRAWNOŚĆ SŁUŻBY POLOWEJ
1. Był w bieżącym półroczu na conajmniej 4 wycieczkach;
w tem na dwóch z nocowaniem w polu.
2. Sprawnie urządza się na biwaku.
Biwakuje pod namiotem lub szałasem z zachowaniem zasad
higieny, bezpieczeństwa i estetyki.
Rozpali - nawet w trudnych warunkach - ogień i przyrządzi
prosty posiłek, nawet bez naczyń.
Należycie zwinie biwak.
3. Jest sprawny w polu.
Brał udział w co najmniej 4 ćwiczeniach (w tem jedno nocne).
Poprowadzi zespół w grze. Urządzi grę polową zastępu.
Stanie w nocy na cichy alarm w maksimum 5 min., sprawnie
i z należytym zaopatrzeniem.
Umiejętnie podejdzie i przekradnie się; napisze i przeczyta listy "indyjskie", wyznaczy szlak tropicielski oraz wytropi innych na takim szlaku.
Orientuje się i trafia bez błądzenia w polu i w lesie.
Oceni „ na oko” odległości, upływ czasu, kierunki wiatru -
przewiduje pogodę.
Jest fizycznie sprawny do pokonywania przeszkód terenowych.
4. Robi dobrze wywiady terenu.
Dokona wywiadu terenu, objaśniając wywiad szkicem. Poprowadzi bez błądzenia do najbliższych w okolicy terenów zdatnych na harce drużyny.
5. Szanuje las i przyrodę.
Zna prawa puszczy lub inne zasady życia na łonie przyrody
i wykaże, że stara się swoje współżycie z przyrodą układać według tych zasad.

TRZY PIÓRA
1. Przez jedną dobę zachowuje milczenie.
2. Przez jedną dobę nie je nic lub odżywia się tylko posiłkiem leśnym.
3. Przez jedną dobę ukrywa się tak, by przez nikogo nie
być widzianym.
Wskazówki
Ta typowo puszczańska sprawność może być zdobywana tylko na obozie, indywidualnie. Odpowiada przedewszystkim chłopcom w wieku 14-17 lat.
Wszystkie zadania sprawności wykonuje kandydat pod opieką instruktora, którego jedynym zadaniem jest zabezpieczyć kandydata od mogących mu grozić niebezpieczeństw. Dopuszczenie chłopca do próby na tą sprawność bez przydzielenia instruktora jest organizacyjnie zakazane.
Przed tym instruktorem kandydat nie potrzebuje się kryć, wykonując zadanie 3-cie, instruktor musi stale wiedzieć, gdzie kandydat się znajduje i winien go śledzić z ukrycia
Posiłek leśny - to taki, który jest przyrządzony z wyszukanych dzikich roślin jadalnych (grzyby, jagody) lub z upolowanej zwierzyny albo ze złowionych ryb.
Wszystkie zadania mogą być spełnione w ciągu dwóch lub trzech dób, z tym że zadanie pierwsze i trzecie nie wolno spełnić równocześnie. Wszystkie zadania muszą być wykonane w przeciągu jednego tygodnia.
Próba nieudana może być powtórzona.
Próbę uważa się za nieudaną jeśli choć jedno zadanie zostanie
niespełnione.

KUCHARZ OBOZOWY
1. Gotuje samodzielnie na obozie.
Pełnił conajmniej 3 razy całodzienną służbę w kuchni obozowej przygotowując posiłki dla drużyny z ustalonych przez gospodarza produktów.
2. Urządzi kuchnię na obozie.
Potrafi zbudować kuchnię polową, oraz przyległe urządzenia, odpowiadające zasadom higieny, bezpieczeństwa i wygody.
Potrafi bezpiecznie i skutecznie używać kuchnię obozową (palenisko, kuchenka naftowa, gazowa).
3. Racjonalnie gospodaruje w kuchni obozowej.
Rozplanuje i zorganizuje pracę dla siebie
i pomagających służbowych.
Ułoży jadłospis na trzy posiłki.
4. Jest higienicznym kucharzem.
Zna sposoby przechowywania produktów.
Rozumie niebezpieczeństwo wynikające z używania produktów przestarzałych i zepsutych.
W czasie pracy przestrzega higieny i porządku.


PIONIER
1. Umiejętności pionierskie.
a/ Stosuje węzły i wiązania harcerskie zawarte w próbach na
stopnie.
b/ zna różne gatunki lin i ich wytrzymałości.
2. Prace pionierskie na obozie, wykona po jednej z każdej grupy:
a/ bramę, latrynę, wieżę obserwacyjną, kładkę, kuchnię, dół na
odpadki z kuchni, jadalnię,
b/ drabinkę, tratwę, most linowy.
3. Bezpieczeństwo pracy.
a/ Potrafi bezpiecznie posługiwać się sprzętem pionierskim.
b/ Umie konserwować i naprawiać uszkodzony sprzęt.
4. Projekt pracy pionierskiej.
a/ Przedstawi szkic dowolnego projektu pracy pionierskiej wraz
z zapotrzebowaniem materiału i sprzętu.
b/ Rozróżnia rodzaje materiałów budowlanych: desek, drągów, lin, drutów i określi przydatność ich do różnych robót.
5. Stosuje sposoby pionierskie.
Oceni "na oko" i zmierzy dokładniej odległości do punktu niedostępnego, wysokość przedmiotów, szybkość prądu i głębokość rzeki, oraz wykaże umiejętność dania sobie rady przy pracy pioniera w niewygodnych warunkach.
6. Jest kulturalnym pionierem.

OBOZOWNIK
1. Był na obozie pod namiotem nie mniej jak 25 dni.
2. Pokieruje stawianiem i zwijaniem namiotu i wyjaśni poprawność tych czynności.
3. Wie na co zwracać uwagę przy wybieraniu miejsca na obóz. Narysuje plan, lub wskaże w terenie miejsca na namioty, kuchnię, boisko oraz inne urządzenia obozowe.
4. Wyjaśni jak utrzymać porządek i czystość na obozie –
w namiocie, w kuchni, w magazynie, w umywalni, w latrynie
i w terenie.
5. Ułoży spis ekwipunku osobistego na jednotygodniowy obóz
w lecie lub zimowisko.
6. Wyjaśni konstrukcję 3 sposobów budowy palenisk kuchennych. Zbuduje jedno z tych palenisk, rozpali ogień i utrzyma przez pół godziny.
Wskaże jak zabezpieczyć drzewo oraz umie obchodzić się
z toporkiem, zachowując zasady bezpieczeństwa.
7. Wyjaśni jak zabezpieczyć żywność przed zepsuciem oraz przed zwierzętami i owadami.
8. Zrobi przedmiot użyteczny w życiu obozowym w zależności od potrzeb lub własnej inicjatywy.

KARTOGRAF
1. Zrobi z pamięci szkic przebytej drogi na przestrzeni 4 km.
2. Powiększy odcinek mapy.
3. Przedstawi raport z wywiadu lasu, wzgórza lub innego terenu pod kątem zdatności do ćwiczeń i dołączy dowolny szkic tego terenu z legendą.
4. Sprawnie zdejmie szkice terenu, wykona szkic pobieżny z jednego miejsca.

TERENOZNAWCA
1. Umiejętnie porusza się w terenie.
a/ Z mapą trafi w terenie urozmaiconym do punktu oddalonego
o 4 km. Wróci z powrotem inną drogą.
b/ Opisze teren z danego odcinka mapy.
c/ Wskaże 8 kierunków stron świata bez kompasu, w dzień i w
pogodną noc.
d/ Zorientuje mapę z kompasem, oraz na podstawie znanych
punktów w terenie.
e/ Przejdzie 2 km. na przełaj z kompasem nie zmieniając
kierunku obranego przy wyjściu.
2. Dobrze czyta mapę
a/ Idąc z mapą l :50000 w terenie urozmaiconym, wykaże że spotykane obiekty w terenie potrafi odczytać na mapie.
b/ Zna podział mapy i wyszuka potrzebny odcinek.
c/ Opracuje trasę parodniowej wycieczki, wyliczy odległości, wzniesienia, czas na marsze.
3. Oceni odległości z błędem do 20%, zna zależność pomyłek od warunków atmosferycznych.

GONIEC
1. Pełnił służbę gońca przy ćwiczeniach, przy uroczystościach albo w jakiejś potrzebie publicznej i wykazał że dobrze wywiązał się ze swego zadania.
2. Jest wyćwiczony w służbie gońca.
a/ Brał udział z zastępem w sztafecie łącznościowej z
poleceniem ustnym i w grach polowych opartych na
zorganizowaniu łączności w polu.
b/ Przejdzie krokiem skautowym 1.5km. w 9 min.
c/ Przejdzie z wycieczką zastępu 15km.stosując zasady higieny
dłuższego marszu.
d/ Wie jak zapobiec odparzeniu, wycięczeniu i tym podobnym
dolegliwościom marszu.
e/ Daje sobie radę z przeszkodami terenowymi, przejdzie przez
płot, wejdzie na drzewo z liną i bez, przejdzie po wąskiej
kładce lub belce.
3. Sprawnie nawiązuje łączność w terenie.
a/ Przejdzie bez błądzenia 1.5 km. drogą według instrukcji i
wróci tą samą drogą,
b/ wskaże strony świata w terenie bez użycia kompasu.
4. Sprawnie nawiązuje łączność na dużą odległość. Wie jak używać telefon i email w nagłych wypadkach.
5. Nawiązuje łączność w sposób skryty. Napisze dwa listy dwoma różnymi szyframi i odczyta dwa takie listy. Napisze dwa listy dwoma sposobami tak, by napis znikł i wywabi dwa takie napisy. Przeniesie list przez łańcuch wart w polu i w mieście w przebraniu i w normalnym stroju.

SYGNALISTA
1. Sprawnie sygnalizuje chorągiewkami lub tarczami:
a/ wraz z zastępem, odbierze i nada depeszę z odległości 0.5 km.,
b/ nadaje i odbiera na bliższą odległość alfabetem morsa z szybkością 20 liter na minutę i wykaże znajomość sygnalizacji semaforem.
2. Sygnalizuje innymi sposobami. Porozumie się światłem lub
gwizdkiem w nocy za pomocą znaków morsa.
3. Rozstawi łańcuch sygnalizacyjny. Rozstawi stacje łącznikowe w
odległości około 200m dostosowawszy stacje do tła i przekaże przez taki łańcuch sygnalizacyjny krótką depeszę.
4. Opisze sygnały i oznaczenia kolejowe, rozpozna w terenie
znaki drogowe, wodne lub lotnicze.
5. Napisze dwa listy różnymi szyframi i odczyta list pisany
szyfrem.
6. Sporządzi dla użytku zastępu:
a/ szyfr,
b/ chorągiewki sygnalizacyjne.
7. Rozumie znaczenie sygnalizacji. Opowie o rozwoju
sygnalizacji od dawnych lat i przedstawi w jakie formy się obecnie przerodziła. Rozumie znaczenie sygnalizacji w nagłych wypadkach i ćwiczeniach harcerskich.

Sprawności Wychowania Narodowego

ZNAWCA ZIEMI OJCZYSTEJ I

(Młodzik)
1. Przeczyta poprawnie po polsku na zbiórce zastępu krótkie opowiadanie, którego nauczył się wcześniej.
2. Zadeklamuje na kominku lub zbiórce krótki polski wiersz.
3. Na mapie konturowej (na której są oznaczone tylko większe rzeki i punkty miast) umieści: kolejne stolice Polski, oraz miasta Łódź, Wrocław, Zakopane, Częstochowę, Wilno i Lwów.
4. Poda nazwę polskiego morza i wymieni trzy porty polskie.
5. Zna trzy legendy związane z powstaniem Państwa Polskiego.
6. Zna datę Chrztu Polski i imię panującego wówczas władcy.
a/ Wie skąd przybyła do Polski wiara chrześcijańska.
b/ Potrafi opowiedzieć o świętym Wojciechu, świętym Stanisławie biskupie i o świętej Kindze.
7. Wymieni najważniejsze wydarzenia z okresu panowania Piastów: Bolesława Chrobrego, Bolesława Krzywoustego, Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego.
8. Wie z jakiej miejscowości w Polsce wywodzi się jego rodzina i pokaże okolice (miasto) na mapie.

ZNAWCA ZIEMI OJCZYSTEJ II
(Wywiadowca)
1. Wymieni trzech ważniejszych królów dynastii Jagiellońskiej i pokaże granice Polski z tego czasu.
2. Opowie o królowej Jadwidze, o chrzcie Litwy i o unii Polski z Litwą.
3. Zna powody i datę bitwy pod Grunwaldem, wie kto brał w niej udział.
4. Zna sławnych Polaków z tego okresu. Wie kto to był Mikołaj Kopernik, Jan Kochanowski i Mikołaj Rej.
5. Opowie o Krakowie, siedzibie Jagiellonów i o uniwersytecie Jagiellońskim.
6. Przeczytał do wolną polską książkę od czasu zdobycia młodzika.
7. Nazwie krainy geograficzne Polski i opisze ich krajobraz.
8. Dowie się od rodziców lub krewnych jak wyglądał krajobraz miejscowości ich zamieszkania w Polsce, a także charakter najbliższego miasta. Pokaże je na mapie.
9. Napisze po polsku list do członka rodziny w Polsce, prosząc go o wiadomości z jego życia w Kraju.
10. Umie śpiewać trzy piosenki ludowe i trzy piosenki wojskowe.

ZNAWCA ZIEMI OJCZYSTEJ III
(Ćwik)
1. Opowie o Warszawie, wymieniając kilka dzielnic stolicy, rozpozna ważniejsze zabytki na pocztówkach.
2. Wie co oznacza termin "czasy elekcyjne". Umiejscowi ten okres w czasie.
3. Zdobędzie wiadomości o trzech sławnych postaciach polskich z tego okresu z pośród następujących: Batory, Żółkiewski, Zamoyski, Chodkiewicz, Czarniecki.
4. Opowie o Sobieskim i odsieczy Wiednia.
5. Wymieni tytuły poszczególnych części "Trylogii" Sienkiewicza. Zaznajomi się z treścią "Potopu" i napisze krótkie streszczenie rozdziałów o obronie Częstochowy.
6. Dowie się od rodziców i krewnych o historii swojej rodziny na przestrzeni kilku pokoleń.
7. Założy album rodzinny, zamieszczając powyższe informacje oraz fotografie i ciekawostki z życia rodzinnego tutaj i w Kraju, podając źródła informacji.
8. Zaznaczy na mapie konturowej bogactwa naturalne Polski, złoża mineralne i ośrodki przemysłowe.
9. Przygotuje i przeprowadzi kilka gier i kominek z zakresu typowych wiadomości o Polsce.

SZLAKIEM ŻOŁNIERZA POLSKIEGO
1. Wie, gdzie żołnierz polski walczył w II wojnie światowej i pokaże te miejscowości na mapie.
2. Opowie krótko o następujących bitwach:
a) Bzura
b) Tobruk
c) Monte Cassino
d) Falaise
e) Arnhem
3. Zna odznaki-emblematy noszone przez żołnierzy polskich na mundurach w różnych oddziałach, oraz pokaże emblematy malowane na samolotach lub na wojskowych pojazdach drogowych.
4. Zna piosenki wojskowe oraz inne, śpiewane przez polskich żołnierzy w czasie II wojny światowej.
5. Zna nazwiska głównych dowódców Wojska Polskiego z czasu II wojny światowej.
6. Zwiedzi muzeum lub inne miejsca pamiątek, gdzie mieszczą się eksponaty Wojska, Marynarki i Lotnictwa Polskiego z II wojny światowej.
7. Spotka się z osobą, która brała udział w podanych wyżej bitwach, lub opowie krótki życiorys jednego z dowódców z czasu II wojny światowej.
8. Zapozna się z przynajmniej jedną książką opisującą jedną z podanych bitew.

KOTWICA
1. Zrobi domowym sposobem pieczątkę "Kotwicy" - znaku Polski Walczącej w Kraju w czasie II wojny światowej.
2. Zna datę początku II wojny światowej i wie kto z kim walczył.
3. Wie co to była "Armia Krajowa".
4. Rozmawiał z byłym członkiem Armii Krajowej albo przeczytał o kimś z A.K. i opowie o jego działalności.
5. Wie co to były "Szare Szeregi" i co robili harcerze w czasie okupacji niemieckiej w Polsce.
6. Wie kiedy było Powstanie Warszawskie i wie o udziale harcerstwa w Powstaniu.
7. Zaśpiewa w zespole dwie piosenki wojskowe/harcerskie z czasów okupacji.
8. Zrobi mały album poświęcony Armii Krajowej, albo wykona opaskę żołnierza Armii Krajowej z czasów Powstania Warszawskiego.
9. Swoim zachowaniem w drużynie wykaże, że potrafi naśladować dobre cechy harcerza z "Szarych Szeregów"

Sprawności Wychowania Fizycznego

PŁYWAK I
1. Skacze do wody – z brzegu lub deski, na głowę i na nogi.
2. Przepłynie przynajmniej 50 metrów, połowę na plecach, połowę na piersiach.
3. Nurkuje z powierzchni wody, podniesie przedmiot z głębokości 2m.
4. Zna regulamin kąpieli.

PŁYWAK II
1. Skacze do wody z wysokości co najmniej l metra na
głowę i na nogi.
2. Przepłynie przynajmniej 150 metrów, połowę na plecach, połowę na piersiach. Płynie także na fali.
3. Nurkuje przynajmniej 25 sekund, płynie pod wodą zachowując otwarte oczy.
4. Będąc w wodzie na głębokości nie mniejszej jak 2m. zdejmie ubranie składające się z lekkiej koszulki i krótkich spodenek.
ˆ GK Harcerzy, Londyn 2009
5. Potrafi holować tonącego, umie walczyć z kurczami.
6. Wejdzie z wody do łódki lub kajaka.
7. Zna regulamin kąpieli. Przeprowadzi kąpiel drużyny lub zastępu w obecności instruktora.

KAJAKOWIEC
1. Umie pływać.
2. Zgłosi się na próbę z odpowiednim ekwipunkiem
(kurtka / pas ratowniczy).
Umie wsiąść i wysiąść prawidłowo z kajaku oraz dobije kajakiem do brzegu.
3. Wiosłuje do przodu i do tyłu. Manewruje kajakiem w boki. Wykona raptowne zatrzymanie kajaku.
4. Utrzyma się w kajaku gdy kajak jest w pozycji 60° do wody. Wejdzie i wyjdzie z nurtu.
Pokona zakręt na rzece gdzie prąd znosi pod drzewa.
5. Wyjdzie z przewróconego kajaku i dopłynie do brzegu holując go.
6. Wykazał że w praktyce stosuje zasady bezpieczeństwa.

KOLARZ
1. Posiada własny rower.
2. Utrzymuje rower w należytym stanie. Naprawia najczęściej spotykane uszkodzenia: dętkę, oponę, wyprostuje zósemkowane koło, naprawi pęknięty łańcuch, naoliwi rower.
3. Dobrze jeździ na rowerze z szybkością do 5 km/godz., jeździ trzymając kierownicę jedną ręką, bezpiecznie wymija przeszkody.
4. Przytroczy do roweru ekwipunek i utrzyma równowagę na obciążonym rowerze.
5. Stosuje w praktyce zasady higieny i bezpieczeństwa jazdy kolarskiej.
6. Zna przepisy drogowe.

LEKKOATLETA
1. Osiągnie poniżej podane minima z 4 konkurencji wybierając jedną z każdej grupy:
Biegi - 100m. 13 sekund
400m. 80 sekund
Skoki- w dał 3.55m.
w zwyż 1.30m.
Rzuty - dyskiem (lkg) 16.5m.
piłką(130g) 42m.
rzut kulą (4kg) 7.3m.
Siła - wspina się po linie do wysokości 5m.,
leżąc na brzuchu podniesie się rękami 14 razy.
2. Opowie jak stosuje zasady higieny w sporcie.
3. Opowie o tradycjach olimpiad i wymieni kilka ostatnich.
Uwaga: Punkt nr. l opisuje minima dla normalnie rozwijających się chłopców w wieku lat 14.

ŁYŻWIARZ
1. Ślizga się na łyżwach przodem i tyłem, przekłada nogi, wymija sprawnie innych łyżwiarzy. Zatrzyma się na lodzie w miejscu wskazanym. Wykaże się dobrym utrzymaniem łyżew.
2. Brał udział w urządzaniu przez zastęp zawodów łyżwiarskich.
3. Daje sobie radę wobec niebezpieczeństw na lodzie.
Zna sposoby przewidywania pogody zimą według objawów przyrodniczych.
4. Stosuje w praktyce zasady higieny zimowej.
Wie jaka jest wytrzymałość lodu zależnie od jego grubości. Zademonstruje pomoc w fikcyjnym wypadku załamania lodu pod człowiekiem.

MIŁOŚNIK GIER RUCHOWYCH
1. Uprawia gry ruchowe.
Brał udział w rozgrywkach zastępu z innym zastępem, swojej lub innej drużyny, w dowolnej grze na boisku i zna jej prawidła, a także może być sędzią.
2. Zna różne gry:
a) Zna, sam uprawia i umie zorganizować w zastępie 5 zabaw bieżnych i rzutnych na boisku oraz 5 w izbie. Zorganizuje kilka i będzie w nich sędzią.
Wie jakie zabawy dadzą się zastosować w wodzie,na śniegu i lodzie.
b) Zna sposoby losowania uczestników zabawy, odpadania z gry, wykupywania fantów itp.
3. Umie zachować się na boisku:
a) Zachowuje się na boisku po sportowemu.
b) Zna i stosuje zasady higieny i bezpieczeństwa na boisku przed zaczęciem gry i po grze.
4. Wykonał przedmiot przydatny do gier np: pałeczka do biegu-sztafety lub palanta, chorągiewki boiskowe, lub z zastępem wykonał huśtawkę, sanki.

MIŁOŚNIK GIER
1. Posiada sprawność Miłośnika Gier Ruchomych
lub wykaże, iż odpowiada jej wymaganiom.
2. Uprawia gry sportowe.
Gra ochoczo i z dokłandą znajomością prawideł w dwu z pośród następujących gier sportowych: siatkówka, dwa ognie, palant, piłka ręczna. Był sędzią w przynajmniej jednych rozgrywkach.
3. Umie przeprowadzić różne rodzaje gier.
Wymieni, objaśniając prawidła, różne rodzaje gier i zabaw jak następuje:
a) 5 bieżnych i rzutnych,
b) 8 ćwiczących spostrzegawczość,
c) 5 ćwiczących słuch i/lub dotyk,
d) 12 izbowych różnych.
Wykaże się przeprowadzeniem szeregu gier z powyższych kategorii dla zastępu lub drużyny.
4. Używa gry do ćwiczeń w terenie.
Rozplanuje i przeprowadzi dwie różnego rodzaju gier polowych dla zastępu lub drużyny, w których harcerze używają umiejętności z techniki harcerskiej.

MIŁOŚNIK SPORTÓW ZIMOWYCH
1. Uprawia harce zimowe.
Był na zimowisku lub spędził 5 dni na wycieczkach w polu w ciągu jednej zimy.
Brał udział w conajmniej 5 polowych grach zimowych, w tym w pogoni za lisem: tropił za naturalnym śladem ludzkim na
przestrzeni l km.
2. Pociąga innych do harców zimowych.
Urządził wraz z zastępem dla kolegów "Dzień Zimowy" z zawodami i rozgrywkami zimowymi.
3. Uprawia sport zimowy.
Ślizga się bez przewracań lub jeździ na nartach. Brał udział w przynajmniej jednych zawodach saneczkowych.
4. Zaopatrzy się samodzielnie na harce zimowe.
Wykonał sam rękawice (nawierzchnie) lub porządne nauszniki,
albo zrobił wraz z zastępem saneczki.
5. Daje sobie radę z mrozem.
W czasie harców uniknął odmrożenia lub zaziębienia, i opowie jak należy to osiągnąć.
Zna sposoby przewidywania pogody zimą zależnie od zachowania się przyrody.

ŁUCZNIK
1. Zdobył odznakę łucznika odpowiednią do swojego wieku.
2. Brał udział w konkursie łuczniczym i wszedł do finału.
3. Wykonał przedmiot:
Wykonał łuk oraz 3 strzały zdatne do strzelań na dystans
10-15 metrów ALBO wykonał tarczę strzelniczą.
4. Zna zasady konserwacji łuku i stosuje je w praktyce.
5. Zna zasady bezpieczeństwa i porządku na strzelnicy oraz przepisy obowiązujące sport łucznictwa w kraju zamieszkania.
Uwaga: w wypadkach gdy miejscowe warunki nie dostarczają okazji do zdobycia "Odznaki Łucznniczej" można ją zastąpić wykonaniem jej wymagań na próbie.

STRZELEC
1. Brał udział w konkursie strzeleckim i wszedł do finału.
2. Podczas próby, na 20 oddanych strzałów z pozycji stojącej uzyska natępujące minima:

Kaliber
Odległość
Z podporą
Bez podpory
Tarcza
Kaliber                                   .177              .22
Odległość                               10m              25m
Celność z podporą                   65%              50%
Celność bez podpory               55%              40%
Tarcza                                    1,2                2

Tarcze:
1 - International Shooting Union (ISU). (tarcze używane na olimpiadach i innych rozgrywkach międzynarodowych).
2 - British Small Arms (BSA).
3. Zna zasady czyszczenia i konserwacji wiatrówki.
4. Oceni na oko odległość do 60 metrów z błędem nie przekraczającym 10%.
5. Podczas próby nastawi poprawnie celownik i odda kilka strzałów potwierdzając właściwe nastawienie.
6. Zna zasady bezpieczeństwa i porządku na strzelnicy.
7. Na próbie udowodni że zna przepisy kraju zamieszkania odnoszące się do sprzętu strzeleckiego jak np: zezwolenia, przenoszenia, używania itd..
Uwaga: Sprawność zdobywana tylko pod ścisłą opieką instruktora.

NARCIARZ
1. Jeździ na nartach:
a/ swobodnie jeździ na nartach w terenie płaskim, z kijkami, b/ przejedzie większą przestrzeń.
2. Wykonuje zwroty:
a/ wykona dowolnie zwrot w prawo i w lewo, w terenie
płaskim,
b/ Obróci się w tył przez przekładankę lub wyskok.
3. Opanował zjazdy:
a/ podchodzi po łatwym stoku, używając krystianii
równoległej i ześlizgu bocznego,
b/ zjedzie na wprost z kijkami lub bez nich,
c/ wyminie dowolną przeszkodę widoczną z daleka,
d/ zjedzie na dół po łagodnym stoku, krótkim slalomem i zatrzyma się na oznaczonym miejscu lub na rozkaz prowadzącego próby, używając "pługa".
4. Wykona podejście na niewielką pochyłość krokiem rozkraczonym.
5. Zna konserwację nart i wykaże się dobrą konserwacją własnych nart.
6. Zna higienę narciarską, wie jak się rozgrzewać na nartach i jak odpoczywać, aby nie narazić się na przeziębienie.

OLIMPIJCZYK
1. Zna historię olimpiady, jak i dlaczego powstała oraz wie gdzie się odbyła pierwszy raz.
2. Potrafi wymienić miejsca, gdzie się odbyły olimpiady (od początku).
3. Wie co znaczą kółka na fladze olimpijskiej.
4. Zna strukturę organizacji olimpijskiej w swoim kraju zamieszkania oraz w Polsce.
5. Brał czynny udział w zawodach sportowych w stylu olimpiady zorganizowanej przez hufiec lub szczep (przynajmniej w 5-ciu konkurencjach sportowych).
6. Zna podstawowe ćwiczenia w przygotowaniu się do udziału w danej dziedzinie sportu. Dba o swoją formę fizyczną i higienę. Ćwiczy regularnie.
7. Wie jak udzielić pierwszej pomocy w wypadku sportowym.

JAZDA KONNA I
1. Potrafi porządnie wyszczotkować i wyczesać konia.
2. Założy odpowiednio siodło.
3. Pokaże:
a) jak się wsiada na konia,
b) jak się zsiada z konia,
c) jak się prawidłowo siedzi w siodle,
d) jak ruszyć koniem naprzód,
e) jak konia zatrzymać.
4. Zademonstruje:
a) jak przyśpieszyć konia do kłusu,
b) jak anglizować,
c) jak przyśpieszyć konia do wolnego galopu.
5. Przejdzie na koniu przeszkody (niższe niż 10 cm.)
6. Przejedzie koniem w kole.
7. Zdejmie siodło i uzdę i założy koniowi kantar.
8. Zademonstruje jak się puszcza konia.
Uwaga: Dla bezpieczeństwa podczas jazdy obowiązuje noszenie hełmu i obecność fachowego nadzoru.

JAZDA KONNA II
1. Umie złapać konia , lub konika.
2. Potrafi porządnie wy szczotkować konia i wyczyścić kopyta.
3. Założy odpowiednio siodło i uzdę.
4. Zna i potrafi wypełnić wymagania zawarte w sprawności "Jazda Konna I".
5. Przejedzie dookoła padoku (zagrody):
a) kłusem,
b) kłusem z anglizowaniem,
c) wolnym galopem.
6. Przeskoczy przeszkodę wyższą niż 40 cm.
7. Na odpowiednim terenie przyśpieszy konia do galopu.
8. Pokaże jak się jeździ do tyłu.
9. Przejedzie na koniu w kole 20 metrów na prawo i lewo.
10. Zdejmie siodło i uzdę, założy kantar i puści konia.
Uwaga: Dla bezpieczeństwa podczas jazdy obowiązuje noszenie hełmu i obecność fachowego nadzoru.

Sprawności Przyrodnicze

PRZYRODNIK
1. Przedstawi opis opatrzony rysunkami, fotografiami lub obrazkami
jednego z następujących środowisk:
a) kawałek lasu,
b) kawałek parku, pola, lub wrzosowiska,
c) brzegu morskiego lub terenu górskiego,
d) strumyka, rzeki lub kanału (odcinka).
e) część moczarów, stawu lub jeziora.
ALBO
Przedstawi dwa opisy - jeden z każdej grupy - opatrzony
rysunkami, fotografiami lub obrazkami, obserwacji ze świata:
a) ptaków, zwierząt, płazów, owadów, ryb, skorupiaków
b) gleb i skał.
2. Wyjaśni współzależność zwierząt i roślin w środowisku które obserwował w punkcie nr. l.
Wyjaśni co znaczy "cykl pokarmowy".
Opowie jak człowiek zakłóca lub niszczy tryb życia w
środowisku, które obserwował w punkcie nr. l.
Sporządzi "gwiazdę ciekawostek przyrodniczych" środowiska,
które obserwował i oprowadzi zastęp lub przeprowadzającego
próbę.
3. Przewiduje pogodę według zachowania się przyrody.
4. Rozpozna rośliny jadalne, trujące i lecznicze w środowisku, które obserwował w punkcie nr. l i nazwie każdą poprawnie.
ALBO: Zna pospolite rośliny jadalne i trujące w swej okolicy.
5. Zna towarzystwo zajmujące się ochroną przyrody, wie co ono chroni w środowisku, które obserwował, lub w jego okolicy. Wskaże książki i czasopisma, ( minimum dwa) którymi śledzi swoje zainteresowanie.

LEŚNY CZŁÓWIEK
1. Był sam na sam z lasem.
Spędził jeden dzień od 4 rano do 9 wieczór samotnie w lesie i w tym czasie sam sobie trzykrotnie ugotował posiłki ze świeżych produktów.
2. Poznał dobrze jakiś las.
a/ Dokona na odcinku 1 km. wywiad lasu pod względem przydatności do gier leśnych i objaśni wywiad szkicami.
b/ Wytyczy z pewnego punktu kierunki do kilku "ciekawostek przyrodniczych".
3. Wie jak żyje las.
a/ Wykona wyznaczone mu zadanie przyrodnicze polegające, na zapoznaniu się z życiem owadów, ptaków lub roślin w lesie.
b/ Podpatrzy zwierzę trudne do podejścia.
4. Zna dary lasu.
a/ Uzbiera grzybów lub owoców leśnych i rozpozna kilka
gatunków roślin jadalnych i leczniczych.
b/ Uzasadni znaczenie lasu w okolicy podmiejskiej.
c/ Wymieni korzyści osiągane przez człowieka w gospodarce
leśnej.
d/ Wie jakie towarzystwa zajmują się ochroną przyrody, jak to
czynią, wymieni kilka rezerwatów leśnych w kraju
zamieszkania i w Polsce.
5. Zna niebezpieczeństwa lasu.
a/ Umie rozpoznać jadowite węże, wie gdzie się ich można spodziewać, wie jak i co trzeba robić przy ukąszeniu.
b/ Wymieni środki przeciw osom i komarom.
c/ Rozpozna kilka grzybów i roślin trujących.
6. Przeczyta książkę o życiu lasu. Opowie co mu się w niej podobało.
UWAGA: Sprawność zdobywana tylko pod ścisłą opieką instruktora.

EKOLOG
1. Wytłumaczy co to jest ekologia i na czym polega różnica między ciałami żyjącymi i nieżyjącymi - poda przykłady.
2. Rozumie ważność czystego powietrza dla oddychania.
a/ wie z czego składa się atmosfera. Wie jakie składniki powietrza zanieczyszczają atmosferę,
b/ opowie znaczenie i rolę jaką spełniają drzewa w oczyszczaniu powietrza do oddychania i razem z zastępem zasadzi drzewko w swoim ośrodku lub na stanicy.
3. Powie dlaczego trzeba chronić i ratować przyrodę i poda przykłady co niszczy przyrodę.
a/ wie co to jest "siarczany deszcz" i z czego powstaje.
b/ powie jakie szkodliwe nawozy sztuczne, oraz środki owadobójcze są używane dla zwiększenia płodów ziemi,
c/ wytłumaczy konieczność ochrony lasów tropikalnych.
4. Interesuje się i śledzi wiadomości o ratowaniu przyrody i ochronie środowiska w prasie i telewizji.
Wykaże się znajomością jednej książki o ochronie przyrody. Wymieni organizacje, które działają w ochronie środowiska w kraju zamieszkania.
5. W czasie wycieczek, biwaków i obozów dba o czystość terenu na którym się znajduje. Dba o czystość swojego domu i ogrodu.
6. Zwiedzi jeden park narodowy lub rezerwat w kraju zamieszkania. Zapozna się z roślinnością i zwierzętami tam żyjącymi.
Wymieni przynajmniej jeden park narodowy lub rezerwat w Polsce.

WODNY CZŁOWIEK
1. Bywa na wodzie.
a) Spędził dwa dni z kolegą na kajaku lub łódce.
b) Spędził na tratwie lub pomoście w pobliżu brzegu kilka godzin na obserwacji życia wodnego.
2. Jest oswojony z wodą.
a) Pływa dowolnym stylem, nurkuje, skacze z łódki do wody i wchodzi spowrotem do łódki, wciąga kolegę udającego topielca do łódki lub na przewróconą łódkę.
b) Zapobiega przeziębieniu się wskutek kąpieli oraz oparzeniu skóry od słońca, stosuje zasady bezpieczeństwa kąpieli zbiorowej
c) Opowie o sposobach ratunku na wypadek powodzi.
d) Wykona wszystkie czynności przywracania topielca do przytomności.
3. Zna życie w wodzie
a) Wykona zadanie przyrodnicze obserwując kilka scen z życia owadów wodnych, oraz zbierze kilka roślin wodnych.
b) Wykona na przestrzeni wodnej 10 metrów kwadratowych plan ciekawostek przyrodniczych.
4. Zna dary wody.
a) Złowi rybę na wędkę.
b) Ugotuje lub usmaży potrawę z ryby
c) Wymieni 8 rodzajów ryb i opowie po czym je rozpoznaje.
d) Wymieni główne przepisy prawa rybackiego.
5. Opowie o stosowaniu sił wody w przemyśle i w komunikacji.
6. Wie jakie wody w kraju zamieszkania i w Polsce są pod ochroną.
7. Rozumie niebezpieczeństwo zanieczyszczania wody.
UWAGA: Zajęcia wodne muszą być prowadzone pod ścisłą opieką i kontrolą doświadczonego instruktora.

GRZYBIARZ
1. Nazbiera koszyk grzybów jadalnych. Zna przepisy dotyczące
zbierania grzybów na danym terenie.
2. Rozpozna 7 gatunków grzybów jadalnych.
3. Odróżnia grzyby trujące od jadalnych: białego muchomora, bedłkę sromotnikową od pieczarki oraz bawełniankę od rydza prawdziwego, purchawkę kartoflaną od trufli jadalnej, gołąbka trującego od gołąbka jadalnego, szatana od borowika.
Zna najpospolitsze, prócz powyższych, grzyby trujące.
4. Przyrządza potrawy z grzybów.
Przedstawi ususzone przez siebie grzyby (krajane i w całości) Ugotuje potrawę z grzybów lub zakonserwuje je na zimę. Wykaże umiejętność postępowania w wypadku otrucia grzybami
5. Chroni przyrodę
Wykaże się umiejętnościami z dziedziny ochrony przyrody, dotyczącymi ochrony lasu.
Wie jak jest zorganizowana ochrona przyrody w kraju zamieszkania i w Polsce.

ROŚLINOZNAWCA
1. Rozpozna kilkanaście roślin, posługując się kluczem do określania roślin.
2. Przedstawi wyhodowaną przez siebie samodzielnie roślinę z "metryką" rozwoju,
ALBO:
Starannie wykonany zielnik, zawierający 30 najpospolitszych
roślin dziko rosnących, określonych przez siebie samodzielnie,
ALBO:
Notatnik przyrodnika, wystarczający jako dowód ciągłego
zajmowania się roślinami.
3. Przedstawi, podając nazwę rośliny,dwa zbiory spośród następujących. zbiór 15 liści drzew i krzewów
zbiór 7 paków drzew i krzewów
zbiór 10 owoców i nasion
10 rysunków z natury albo fotografii kwiatów, paproci lub
traw.
4. Rozpozna w naturze i nazwie główne gatunki rosnących w kraju zamieszkania zbóż, jarzyn, drzew i krzewów owocowych.
5. Wyjaśni znaczenie świata roślinnego w mieście i w okolicach podmiejskich. Zna zasady jego ochrony.
6. Wymieni 10 gatunków roślin chronionych w kraju zamieszkania oraz chronionych w Polsce. Opowie gdzie rosną
i jak je rozpoznać.
7. Wie jak jest zorganizowana ochrona przyrody w kraju zamieszkania i w Polsce.

PTAKOZNAWCA
1. Sporządzi karmnik dla ptaków i przez całą zimę poprowadzi wraz z zastępem karmienie ptaków.
2. Rozpozna 20 gatunków ptaków; określi i uzasadni stopień pożyteczności każdego z nich. Rozróżni po głosie pospolite gatunki ptaków. Uda głos 3 ptaków.
3. Wykaże się znajomością życia ptaków, w zależności od pór roku, wymieni ptaki odlatujące na zimę, pozostające na zimę, oraz przylatujące na zimę do kraju zamieszkania.
4. Opowie kilka scen z życia ptaków zaobserwowanych przez siebie, wskaże czas i porę roku obserwacji.
5. Wymieni wrogów ptasiego świata wśród zwierząt i ludzi i sposób ochrony przed nimi.
6. Wyjaśni znaczenie ptaków w przyrodzie, ich wartość dla rolnika, ogrodnika i leśnika.
7. Posiada wiadomości z dziedziny ochrony ptaków.
Zna rodzaje skrzynek dla ptaków, wie jak muszą być zawieszane.
Wie jak jest zorganizowana ochrona przyrody w kraju
zamieszkania i w Polsce.

OWADOZNAWCA
1. Wyhodował owada. Przedstawi rysunki lub opisy jego kolejnych przemian.
2. Wymieni 20 gatunków owadów oraz kilka wyszuka i rozpozna w naturze.
3. Ma ogólne pojęcie o życiu owadów, potrafi wyjaśnić ich rolę w ogólnej gospodarce przyrody. Wyjaśni znaczenie owadów dla rolnika, ogrodnika i leśnika.
4. Opisze 5 objawów przystosowania do życia zauważonych przez siebie u owadów.
5. Zna niebezpieczeństwa grożące owadom, wie jakie gatunki owadów są chronione w kraju zamieszkania. Wygłosi w swoim zastępie lub napisze do gazetki ściennej krótką gawędę przeciw "zbieraczom" motyli, chrząszczów i td.
6. Wie jak jest zorganizowana ochrona przyrody w kraju zamieszkania.
7. Wykaże opowiadaniem, że przeczytał książkę o życiu owadów.

MŁODY METROLOG
1. Zna przyczyny powstania chmur i rozpozna rodzaje, określając ich wysokość. Narysuje cykl wodny.
2. Potrafi posługiwać się mapą synoptyczną i na jej podstawie przewidywać pogodę.
Zna zasadnicze znaki synoptyczne.
Opowie jak i skąd bierze się informacje na stworzenie mapy
synoptycznej.
3. Prowadzi dzienniczek przez przynajmniej jeden miesiąc notując temperaturę powietrza i jego ciśnienie, ilość opadu, wilgotność bezwzględną i względną oraz kierunek wiatru.
4. Skonstruuje przynajmniej jeden instrument do badań meteorologicznych: - instrument do mierzenia wilgoci, opadów lub mierzenia kierunku i siły wiatru.

MŁODY ASTRONOM
1. Opowie życiorys Kopernika i wyjaśni system heliocentryczny. Zna także udział Kopernika w życiu swej ziemi rodzinnej.
2. Wyrysuje na papierze i wskaże na niebie na półkuli północnej: Wielką i Małą Niedźwiedzicę, Oriona i Kasjopeę.
A na półkuli Południowej:
Krzyż Południa, Oriona, Carina Australis i Centaurusa.
3. Wykona klinometr i określi przy jego użyciu szerokość geograficzną własnej miejscowości i porówna z mapą.
4. Wie jak odróżnić gwiazdę od planety na niebie i wyjaśni jakie są między nimi różnice.
5. Wyjaśni zjawisko zaćmienia księżyca i słońca oraz istnienie pór roku.
6. Zebrał wiadomości o wyprawach na księżyc.
7. Wyjaśni np. na rysunku typowe pojęcia astronomiczne: planeta, satelita, kometa, ruch obrotowy i precyzyjny, względność ruchu, prawo ciążenia.

MINISTRANT
(Na tle fioletowym srebrna litera "M" i złoty dzwonek)
1. Zachowuje się poprawnie w kościele.
W czasie pobytu w kościele wykaże się znajomością prawidłowego zachowania się (przyklękanie przed Sanctissimum, sposoby witania się, mówienie szeptem, właściwe zachowanie się w zakrystii itp.)
2. Zna odpowiedzi do Mszy św.
Umie posługiwać się liturgiczną książeczką do Mszy św. Odszuka odpowiednie modlitwy eucharystyczne i prefacje.
3. Służy prawidłowo do Mszy św.
Zadzwoni bezbłędnie na wymienioną przez przeprowadzającego próbę część Mszy św. Przygotuje stolik z darami ofiarnymi. Poprawnie zapali i zgasi świece na ołtarzu. Wie jak zachować się przy służeniu w czasie Liturgii Słowa i Liturgii Eucharystii. Służył przynajmniej do 10 Mszy św.
Stara się przynajmniej raz w miesiącu służyć, zwłaszcza w polskim kościele.
4. Jest sobieradkiem zakrystii.
Zna symbolikę barw liturgicznych. Podaje księdzu prawidłowo szaty liturgiczne, względnie ubierze go w nie i po rozebraniu, prawidłowo ułoży szaty. Orientuje się w najważniejszych księgach liturgicznych (mszał, lekcjonarz, rytuał, brewiarz, tablice z modlitwami okolicznościowymi).
5. Umie służyć do nabożeństw z wystawieniem Najświętszego Sakramentu oraz tradycyjnych polskich nabożeństw: majowe, droga krzyżowa, gorzkie żale.
Umie służyć do ślubu, chrztu i pogrzebu.

POMOCNIK DUSZPASTERZA
(Na tle fioletowym biały orzeł i złoty krzyż)
1. Zna adres i telefon najbliższego kościoła polskiego.
2. Zna osobiście duszpasterza polskiego w swojej okolicy i utrzymuje z nim kontakt.
3. Zna porządek nabożeństw najbliższego polskiego kościoła.
4. Zna patrona tego kościoła (wezwanie) i jego życiorys. Wytłumaczy dojazd do kościoła - drogą samochodową i komunikacją miejską.
5. Zna organizację duszpasterstwa polskiego w kraju
zamieszkania (Polska Misja Katolicka).
Wie co to jest i gdzie się znajduje Centralny Ośrodek Duszpasterstwa Emigracji.
Wie kto jest protektorem Polskiej Emigracji i poda nazwiska Jego delegatów oraz miejsce pobytu.
6. Zna krótką historię sanktuarium religijnego Polaków w kraju zamieszkania (lub miejsca tradycyjnych polskich pielgrzymek).
7. Pomógł w zorganizowaniu uroczystości religijnej (procesji Bożego Ciała, rekolekcje, święto patronalne, Dzień Chorych itp.).

PRZEWODNIK SAKRALNY
(Na tle fioletowym srebrny kościół)
1. Zna główne style sztuki sakralnej: bazylikowy, romański, gotycki, renesansowy, barok, współczesny.
2. Zna główne części świątyni: prezbiterium, nawa, baptysterium, ambona, chór, kruchta, zakrystia.
Wyjaśni pochodzenie słów: tabernakulum, ołtarz, baptysterium, ambona, nawa.
3. Wie w jaki stylu zbudowana jest katedra w Warszawie i na Wawelu. Zna styl katedry diecezji w której mieszka oraz swojego kościoła parafialnego.
4. Zna kilka ciekawych obiektów sakralnych w swojej miejscowości lub okolicy.
5. Poda różnice w wyposażeniu wnętrza tradycyjnego przedsoborowego kościoła z urządzeniem wnętrz współczesnego, dostosowanego do wymogów odnowionej liturgii.

Sprawności Mistrza do Wszystkiego

MAJSTER DOMOWY
1. Używa umiejętnie własnych rak dla udogodnienia życia:
a) Zrobił dwa użyteczne przedmioty do swego pokoju.
b) Zrobił sam lub z zastępem, jakiś przedmiot codziennego użytku do izby drużyny lub dla innej instytucji.
2. W domu jest gotów do usług w różnych potrzebach:
a) Mycie okien i drzwi, ścian, podłóg.
b) Wbicie gwoździa w ścianę,zawieszenie obrazu itp.
c) Czyszczenie naczyń itp.
d) Udowodnił, że umie: zmienić bezpiecznik elektryczny, zapobiec zamarznięciu szyby, wyczyści różne plamy.
e) Wie jak i gdzie wyłączyć system elektryczny, gazowy i wodny u siebie w domu.
3. Jest samodzielny w codziennych potrzebach:
a) Zaceruje własnoręcznie skarpetkę.
b) Przyszyje guzik.
c) Wypierze bieliznę.
d) Obłoży i zabezpieczy książkę od zniszczenia.
e) Utrzymuje czysto i w porządku swój pokój.

ZDOBNIK WNĘTRZA
1. Doprowadzi do porządku izbę drużyny. Wymaluje ścianę, pomaluje przedmiot drewniany i metalowy, przedstawi plan estetycznego urządzenia izby.
2. Wykona dwie dekoracje - ornamenty:
a) Ludowy.
b) Geometryczny lub konturowy (postaci, kwiata).
3. Przedstawi wykonany przez siebie przedmiot lub ozdobę do zaprojektowanego wnętrza.
4. Wykaże umiejętność dobierania kolorów i materiałów.

WSKAZIDROGA PO OKOLICY
1. Sprawnie oprowadza po okolicy.
Posiada dokładną mapę swojej okolicy i umie się nią posługiwać.
2. Zna adresy:
a) członków zastępu oraz przełożonych (drużynowego, przybocznego),
b) ważniejszych osób w polskiej parafii,
c) instytucji, organizacji i sklepów polskich,
d) służby zdrowia (lekarz, dentysta, szpital),
e) posterunku policji, najbliższych garaży, publicznych telefonów,
f) miejsc odjazdów dla komunikacji: samolotem, koleją, autobusem, taksówką,
g) głównych kościołów, kin, teatrów, muzeów, bibliotek,
parków, pływalni oraz ważniejszych zabytków,
h) miejsc na przenocowanie.
3. Zaprowadzi lub wskaże najkrótszą drogę do miejsc w okolicy przydatnych harcerzom i turystom jak np. miejsca do harców, obozowania, schroniska lub ciekawe historycznie lub przyrodniczo .
Wskaże polonika.

SOBIERADEK OBOZOWY
ˆ GK Harcerzy, Londyn 2009
1. Wykazuje inicjatywę w życiu obozowym i używa umiejętnie własnych rak dla udogodnienia życia.
2. Zrobił sam lub z zastępem przedmiot służący do stałego użytku wycieczkowego lub obozowego dla siebie, zastępu lub drużyny.
3. Wziął udział w uporządkowaniu magazynu drużyny i wykonaniu następujących robót: szycie namiotu rozprutego, czyszczenie kotłów, pakowanie, konserwowanie i reperacja sprzętu.
4. Radzi sobie w życiu pod namiotem.
Wraz z zastępem rozstawi, okopie, zwinie i dobrze zapakuje
namiot.
Objaśni skutki zwinięcia mokrego namiotu.
Wie co robić aby namiot nie przeciekał, nie obwisał, nie zrywał
linek.
5. Zrobił z drzewa przedmiot użytku obozowego np: łyżkę, widelec, świecznik, wieszak itp.
Swój ekwipunek polowy trzyma w porządku.
6. Jest samodzielny w codziennych potrzebach.
Zaceruje skarpetkę, przyszyje guzik, wypierze bieliznę osobistą, wypierze ręcznik.
Pokaże jak suszyć przemoczone buty i ubranie.

OPERATOR KOMPUTEROWY
1. Zna składowe części komputera: jednostka centralna, ekran, myszka, drukarka.
2. Wie co to są dyski, katalogi i pliki.
3. Umie uruchomić i zakończyć działanie komputera.
Umie posługiwać się menu i polami dialogu: podstawy menu, wybieranie poleceń z menu, posługiwanie się polami dialogu, dokonywanie wyboru w polach dialogu.
4. Zna się na uruchomieniu programów: wybieranie programu do uruchomienia, uruchomienie kilku programów i usuwanie aplikacji z okna "Active Task List".
5. Używa komputer w pracy harcerskiej. Napisze list lub artykuł do gazetki, umie używać pocztę elektroniczną.

WĘDKARZ
1. Zna ekologię ryb:
a) Wymieni pięć gatunków ryb morskich (słonowodnych).
b) Wymieni pięć gatunków ryb słodkowodnych.
c) Wie jakie zagrożenie dla ryb stwarza działalność ludzka.
d) Zna zachowanie się ryb przy różnej pogodzie.
e) Zna przepisy dotyczące połowu ryb na danym terenie.
2. Umie posługiwać się sprzętem wędkarskim:
a) Ma własną wędkę.
b) Umie łapać ryby na wędce z kołowrotkiem.
c) Zastosuje trzy różne metody łapania ryb wędką z kołowrotkiem.
d) Umie przygotować sprzęt wędkarski.
e) Wymieni różne rodzaje przynęt naturalnych i sztucznych.
3. Łapanie ryb:
a) Złapie rybę na naturalną przynętę.
b) Założy naturalną przynętę na haczyk i złapie trzy różne gatunki ryb i je zidentyfikuje.
c) Złapie co najmniej jedną rybę na sztuczną przynętę
4. Przygotowanie ryb:
a) Oczyści (wypatroszy) złapane ryby.
b) Przygotuje rybę do jedzenia (na patelni lub innym sposobem).
c) Prawidłowo pozbędzie się odpadków z ryby.

Sprawności Artystyczne

FOTOGRAF
1. Fotografuje dobrze.
Przedstawi wykonane przez siebie 3 zdjęcia portretowe (ludzi lub zwierząt), 3 wnętrza, 6 krajobrazów i 3 błyskawiczne zdjęcia przedmiotów będących w ruchu.
Przynajmniej połowę tych zdjęć wywołał sam i zrobił odbitki.
1/3 tych zdjęć dotyczy tematów harcerskich.
2. Wykorzystuje swą umiejętność dla użytku ogólnego.
Zrobi dla drużyny mały album, odda go do kroniki albo do pisma harcerskiego lub gazetki ściennej.
3. Zna się na wywoływaniu zdjęć.
Objaśni działanie płynów chemicznych używanych przez fotografów, objaśni różnice wartości i zastosowania różnych rodzajów klisz, błon, zna właściwości filtrów,
umie obchodzić się z lampą błyskową lub elektronową.

GRAJEK
1. Gra dobrze na jednym instrumencie.
Nauczy się i na zbiórce lub kominku zagra melodie 10 pieśni lub tańców polskich.
Wymieni najważniejszych kompozytorów muzyki na swój instrument i ma o nich najważniejsze wiadomości.
2. Używa swoich talentów muzycznych w pracy drużyny,
n.p. grzebienie, butelki, piły, menażki, łyżeczki.
3. Zna instrumenty muzyczne.
Zna główne rodziny instrumentów muzycznych;
wie które znajdują się w orkiestrze symfonicznej a które w orkiestrach tanecznych lub muzyce ludowej.
4. Zna wkład Polaków do muzyki światowej i wymieni najważniejszych kompozytorów i wykonawców.

ŚPIEWAK
1. Zna pieśni.
Zna melodie i słowa hymnu narodowego.
Zna 5 poważnych piosenek harcerskich ( w tym hymn harcerski i piosenkę drużyny/szczepu).
Zna 10 innych piosenek harcerskich, 10 piosenek wojskowych, 10 piosenek ludowych oraz 10 piosenek towarzyskich.
2. Posiada śpiewnik i używa go.
3. Śpiewa dobrze.
Urozmaici śpiewem swoim ognisko lub zbiórkę albo występ drużyny.
Zna nuty, rozróżnia tony i weźmie je czysto głosem.
4. Kieruje śpiewem.
Prowadzi kominek lub ognisko. Ułoży na ognisko program pieśni dostosowanych do przewidywanego "nastroju", lub do jakiegoś ogólnego tematu -np. "Harcerz na obozie", jako temat na poobozowy kominek.
5. Propaguje śpiewanie na zbiórkach.
Nauczy drużynę/zastęp nowej piosenki i stara się aby jego jednostka dobrze śpiewała.
WSKAZÓWKI; Sprawność przewidziana dla starszych- od 13 lat.

TRĘBACZ
1. Wygra następujące sygnały harcerskie:
- pobudka,
- zbiórka,
- do kuchni,
- idzie noc,
- alarm.
2. Wygra marsze harcerskie w marszu i w miejscu.
3. Wygra jeden z hejnałów:
- mariacki,
- warszawski.
4. Wykaże się znajomością nut na trąbkę sygnałową.

ZDOBNIK
1. Urządza ładnie swoje otoczenie.
Kącik swój ma urządzony stale porządnie i ładnie: przedstawi przynajmniej 1 przedmiot, który sam wykonał dla jego ozdoby.
Na obozie: utrzymuje w porządku swoje posłanie i sprzęt i przedstawi przynajmniej l przedmiot zrobiony przez siebie dla ozdobienia namiotu.
2. Wykona pracę zdobniczą dla ogólnego użytku. Przedstawi 3 przedmioty zdobnicze albo użytkowe,wykonane ozdobnie, wymagające dwóch różnych umiejętności np. półkę na książki lub kwiaty, stojak na sztandar, skrzynię na sprzęt ramki na fotografie, ozdoby na garnki na kwiaty, wazonik z butelki, witraż, firanki z papieru, szlak ozdobny, ozdobną oprawę kroniki, rysunek, obrazek, winietę, exlibris.
Na obozie: pal totemowy, bramą, tablicę rozkazów, ozdobne w sposób dostosowany do tła otoczenia namiotu kapliczką, lichtarz, latarnią, ozdoby urządzeń w namiocie, ozdobne przedmioty z kory, szyszek itp.
Przy tym jeden z tych przedmiotów winien być wynikiem dłuższej i poważniejszej pracy, a dwa mogą być mniejsze. Przedmioty te muszą mieć wartości artystyczne stosownie do wieku zdobnika.
3. Ma umiejętności zdobnicze.
Wyrzyna laubzegą lub wypala w drzewie, albo: rzeźbi dłutem albo: wyciska na skórze albo: batikuje.
Na obozie: wyplata umiejętnie z wikliny, wypala w drzewie lub artystycznie wyrzyna w naskórku świeżych gałęzi, albo też: rzeźbi w drzewie lub korze, albo lepi z gliny. Udowodni jedną z tych lub pokrewnionych umiejętności wykonaniem pokazowego przedmiotu.
4. Wie o stylach sztuki ludowej.
Przedstawi wykonany przez siebie barwny rysunek przedstawiający strój ludowy z którejś dzielnicy, albo rysunek szczegółu stroju np. pasa góralskiego, parzenicy, chusty kobiecej, serdaka albo gorsecika, albo rysunek odtwarzający styl budowania lub sposób zdobienia sprzętu.

Sprawności Przyjaźni

SPRAWNOŚĆ ZLOTOWA „OTWARTYCH OCZU”
1. Był na zlocie harcerskim lub skautowym przez cały czas jego trwania.Przebieg zlotu opowie na zbiórce zastępu lub na zebraniu harcerzy, albo opisze do gazetki ściennej, lub kroniki - sam lub do spółki z innymi. Wykaże przy tym, że brał udział w ważniejszych zdarzeniach zlotu i zapamiętał je.
2. Miał na zlocie otwarte oczy.
Przedstawi sporządzony przez siebie samego lub wespół z zastępem zbiór obserwacji w postaci notatek, rysunków lub fotografii dotyczących ogólnie całego zlotu, albo poszczególnych dziedzin np. obozownictwa, gospodarki, pokazów pionierki, zdobnictwa albo obrzędów itp.
Opowie jakie zaobserwował charakterystyczne różnice między swą drużyną, a drużynami przynajmniej dwóch innych środowisk, a jeśli na zlocie uczestniczyli goście zagraniczni, wykaże, że zapoznał się z kilkoma ich ciekawostkami.
3. Urządzi z zastępem pokaz według widzianego na zlocie albo odśpiewa nauczoną na zlocie piosenką.
4. Urządzi na obozie drużyny lub przygotuje na przyszłoroczny obóz przynajmniej jeden przedmiot urządzenia obozowego z którego wzór wziął na zlocie.
5. Zaznajomił się przynajmniej z jednym harcerzem i udowodni tę znajomość wymianą korespondencji lub ugoszczeniem poznanego przyjaciela u siebie w domu lub w inny sposób.

ZBIERACZ ZNACZKÓW POCZTOWYCH
1. Zbiera znaczki pocztowe.
Przedstawi prowadzony przez siebie zbiór znaczków pocztowych, w którym znaczki są należycie zakwalifikowane i właściwie wklejone.
2. Zna zasady wymiany znaczków.
Objaśni jak rozpoznaje znaczki i określa ich wartość, jak
dopełnia serie, jak rozróżnia uszkodzenia.
Zna zasady stemplowania znaczków przez pocztę dla celów
filatelistycznych.
3. Zna znaczki polskie.
Przedstawi przynajmniej jedną serię znaczków polskich i objaśni je.
4. Zna przynajmniej 4 przybory filatelistyczne i potrafi się nimi posługiwać.

TŁUMACZ
1. Porozumie się bez większych trudności w obcym języku.
2. Potrafi przetłumaczyć tekst w potocznym języku polskim na język zagraniczny (około 250 słów).
Przetłumaczy na język obcy list urzędowy lub harcerski służbowy - w razie potrzeby pomagając sobie słownikiem do wyrażeń technicznych.
Zna normalne formy rozpoczęcia i zakończenia listów towarzyskich w obcym języku.
3. Przetłumaczy z obcego języka na polski tekst około 250 słów.
4. Ma ogólne wiadomości o kraju, którego język opanował.

ZNAWCA INDIAN
1. Zna historię szczepu Indian, który żył dawniej w okolicy jego zamieszkania. Potrafi opowiedzieć o ich sposobie budowania domów (szałasów), o strojach, zwyczajach i wie gdzie obecnie żyją.
2. Wie jakie szczepy Indian mieszkały w Ameryce Północnej.
Wie jak klimat i otoczenie danej części kraju wpływały na ich sposób życia.
3. Wie które stany mają nazwy pochodzenia indiańskiego.
Potrafi je przetłumaczyć.
4. Przeczyta trzy legendy indiańskie i jedną z nich opowie po polsku na zbiórce.
5. Wykona trzy z następujących punktów:
a. zrobi pełny strój indiański,
b. zrobi trzy przedmioty i ozdobi indiańskim wzorem,
c. zrobi model szłasu indiańskiego,
d. odwiedzi w muzeum dział indiański i opowie na zbiórce o tym co tam widział.
6. Wykona dwa z następujących punktów:
a. nauczy się trzech indiańskich gier i przeprowadzi je na zbiórce,
b. nauczy się i pokaże jak się gotuje po indiańsku,
c. pokaże jak indianie polowali i łowili.
7. Wykona jeden z następujących punktów:
a. nauczy zastęp indiańskiej piosenki i opowie jak ona powstała,
b. pokaże 25 znaków z indiańskiego ręcznego języka,
w tym musi być pytanie o wodę, jedzenie i kierunek do drogi.
8. Zatańczy jeden taniec indiański.

PIERWSZA POMOC
1. Zna adres i telefon lekarza i apteki, znajdujących najbliżej jego domu i miejsca zbiórek.
Umie wezwać lekarza, pogotowie i straż pożarną.
2. Posiada elementarną znajomość budowy i czynności ciała ludzkiego i poprawnie nazwie części wskazane przez prowadzącego próbę.
3. Opisze objawy szoku i wie jak z tym walczyć.
4. Wie jak zachować się w czasie wypadku na ulicy i w miejscach publicznej użyteczności jak : kino, muzeum, stadion sportowy itd.
Wytłumaczy kiedy nie wolno ruszać rannego.
5. Udzieli pierwszej pomocy przy drobnym skaleczeniu, zaprószeniu oka, oparzeniu pierwszego stopnia, krwotoku nosa, zwichnięciu kostki, ukąszeniu przez owady.
Usunie drzazgę.
6. Wyjaśni użytek temblaka i założy temblak z chusty na ramię i rękę.
7. Rozumie potrzebę utrzymania czystości przy udzielaniu pierwszej pomocy.
Wskazówki: Sprawność dla chłopców w wieku lat 11 -13.

RATOWNIK
1. Ma sprawność "Pierwszej Pomocy" lub wykaże się umiejętnością zastosowania wymaganych tam wiadomości.
2. Wyjaśni drogę oddechową, drogę pokarmową, system krwionośny z punktami uciskowymi. Umie zatamować krwotoki zewnętrzne. Umie zmierzyć tętno.
3. Wyjaśni objawy złamanych kończyn, oraz założy bandaż zwykły i trójkątny na różne części ciała. Zastosuje łupki.
4. Udzieli pomocy w następujących wypadkach:
zemdlenia, uduszenia, udławienia, porażenia prądem elektrycznym, porażenia słonecznego, utonięcia, odparzenia nóg,odmorożenia, bóle brzucha, zatrucia nieświeżym pokarmem, oparzenia drugiego i trzeciego stopnia.
5. Zastosuje sztuczne oddychanie metodą usta - usta, lub metodą usta - nos oraz "cardiac massage". Zna inną metodę sztucznego oddychania i umie ją zastosować.
6. Przeniesie rannego sam lub z innym harcerzem. Zrobi nosze z materiału pod ręką.
7. Rozumie różnicę między środkiem odkażającym a środkiem dezynfekcyjnym.
8. Opracuje apteczkę obozową.
Umie zastosować lekarstwa znajdujące się w apteczce podręcznej i obozowej.
Zwróci uwagę na lekarstwa przedatowane i wie dlaczego wszystkie leki w apteczce muszą być opisane.
Sprawność RATOWNIKA
Wskazówki:-
1- Sprawność dla chłopców w wieku lat 13-16.
2- Punkt nr. 1 jest przymusowy i bez sprawności "Pierwszej Pomocy" lub sprawdzenia wymagań, sprawność "Ratownika" nie może być przyznana.
3- Wymagania tej sprawności winne być traktowane SUROWO. Harcerz posiadający tę sprawność jest uważany jako dobry znawca ratownictwa, mogący zastosować swą umiejętność w praktycznej potrzebie.
4- Sprawność może być przyznana harcerzowi jeśli wykaże się odznaką lub dyplomem organizacji udzielającej pomocy jak np.St.Johns Ambulance, St.Andrews Ambulance, CzerwonyKrzyż. Dyplom czy odznaka muszą odpowiadać wiekowi, a wymagania nie mogą być niższe od tych na powyższąsprawność. Należy sprawdzić terminologię polską.
5- Umiejętności ratownicze harcerza posiadającego sprawność są sprawdzane próbą uzupełniającą przynajmniej raz w roku.