Ekwipunek:
Jeśli wiemy, że wybieramy się do lasu należy zabrać ze sobą :
zapałki, sznurek, wodę, coś ciepłego do picia, czekoladę ciepłe ubranie.
Najlepiej wziąć do placka ciuchy zapasowe w razie przemoknięcia. Do jedzenie najlepsza jest konserwa turystyczna i kawałek chleba. Polecam zupę z pokrzyw oraz smażone na ognisku ślimaki.

Jak wyznaczyć północ bez kompasu?
Gdy Nie mamy ze sobą kompasu a chcemy dowiedzieć się gdzie jest północ możemy zrobić to w następujący sposób:
a) Poszukać zwalonego drzewa, słoje drzewa zaciskają się w stronę północy
b) odosobnione drzewa- po stronie północy jest więcej liści na drzewie
c) mrowiska są bardziej spadziste w stronę północy
d) mech obrasta kamień od strony północy

Jeśli się zgubisz
Jeśli się zgubisz, a nie masz mapy, i tak powinno ci się udać w bezpieczne miejsce.

Zastanów się nad powrotem do ostatniej głównej drogi, którą szedłeś.
Rozejrzyj się, czy w pobliżu nie widać jakiś budynków lub linii telefonicznej, która zwykle biegnie w pobliżu drogi, i idź w ich kierunku.
Jeśli masz przed sobą jakiś znak orientacyjny, np. drogę lub rzekę, o której wiesz, że przecina twoją ścieżkę idź w tamtą stronę.
Jeśli nie widać żadnych punktów orientacyjnych, słońce pomoże ci określić strony świata.
Jeśli chmury zasłaniają słońce, umieść ostrze noża nad odbijającą światło powierzchnią. Słońce jest dokładnie naprzeciwko cienia rzucanego przez ostrze.
Jeżeli nie wiesz gdzie jesteś, a dotarłeś do drogi idź nią do najbliższej wsi lub miasta. tam na pewno znajdą się ludzie, którzy ci pomogą.

Ognisko-komin
Jedno z najlepszych ognisk to komin . Dlaczego?
Dlatego, że najszybciej można na nim ugotować wodę!
Jak to zrobić:
Szukamy 4 patyków tej samej długości. Wbijamy je w ziemię, aby utworzyły coś w rodzaju kwadrata. Pamiętajcie, że jeśli chcecie położyć na nie menażkę muszą być blisko siebie. Między patyki wkładamy rozpałkę (siano, słomę itp.) i układamy na nie krzyżując następne patyki aż do samej góry. Rozpalamy od samego dołu. Czekamy aż patyki się zajmą. Gdy tak już się stanie kładziemy menażkę z wodą na komin i czekamy około 3-4 minut.

Pokonywanie terenów
Wrzosowiska
Jeśli z powodu kiepskiej pogody nie warto kontynuować wędrówki przez wrzosowiska, schroń się tam, gdzie kryją się zwierzęta- za murami, za wzniesieniami, w zagajnikach, pod drzewem itd.Jeśli wędrujesz samotnie, a widoczność jest ograniczona, ukryj się gdzieś, dopóki się nie polepszy. Ograniczenia widoczności mogą być spowodowane mgłą, ulewą, śniegiem lub zapadaniem zmierzchu. Jeśli idziecie w grupie, określcie swoje położenie za pomocą kompasu i jakiegoś widocznego punktu orientacyjnego, np. wzgórza, słupa wysokiego napięcia czy świateł miasta widocznego z oddali. Potem przywiążcie coś białego albo odblaskowego do plecaka kogoś z waszej grupy i wyślijcie go na przód, korygując kierunek jego marszu krzykami ( w prawo, w lewo). Kiedy odejdzie na tyle daleko, że trudno go już obserwować, zawołajcie żeby się zatrzymał i pujdżcie za nim. Idąc na przedzie człowiek będzie mógł ostrzec przed wszystkimi przeszkodami, jakie napotkacie. Kiedy go dogonicie, jeszcze raz sprawcie kierunek marszu i wyślijcie go jeszcze raz do przodu. Gdy dojdziecie do zaplanowanego miejsca lub napotkacie drogę, kierujcie się do najbliższego miasta. W razie wątpliwości pamiętajcie, że na wrzosowiskach zamieszkane są przede wszystkim doliny. To samo odnosi się do terenów górskich.

Góry
Podczas chodzenia po górach próbuj trzymać się śladów zostawionych przez innych wędrowców. Jeżeli prowadzą one w stronę szczytu, być może nie jest to szlak, ale ślady owiec. Nie próbuj schodzić w dół po osypiskach i gołobażach pełnych ruszających się kamieni. Idź z nurtem strumieni. Wcześniej czy później wpadają do rzeki która prowadzi do miasta.To, co z daleka wydaje się pojedynczym grzbietem górskim, w rzeczywistości może okazać się wieloma szczytami i dolinami., trudnymi do przebycia. Idź zgodnie z przebiegiem pasma górskiego lub doliny, nie próbuj ich przemierzać w poprzek. Żeby zaoszczędzić czas i energię podczas chodzenia po górach i wzniesieniach, opieraj ciężar ciała na całych stopach, stawiając je płasko na ziemi. Nie próbuj wspinać się pod górę na palcach. Rozbolą cię od tego łydki. Kiedy się wspinasz zatrzymaj na chwilę kolana na końcu każdego kroku- dzięki temu dasz odpocząć mięśniom nóg. Ostre zejścia pokonuj zygzakiem, a nie idąc prosto pod górę. Rób częste odpoczynki.

Las
Jeżeli podczas wędrówki dojdziecie do lasu, spróbujcie go obejść, chyba że widzicie drogę, która wygląda na używaną przez pojazdy mechaniczne. Ścieżki leśne mogą się niespodziewanie skączyć, a w lesie trudno kierować się według punktów orientacyjnych. Jeżeli nie macie wyboru i musicie przejść przez las, idźcie gęsiego, zachowując między sobą kilku metrowe odstępy. Dzięki temu unikniecie chodzenia w kółko. Ostatnia osoba powinna starać się zaznaczać trasę wędrówki na wypadek, gdyby trzeba było wrócić po własnych śladach. W lasach sadzonych przez ludzi odstępy między grupami drzew zazwyczaj są duże, co ułatwia marsz.

Plaża
Podczas wędrówki po plaży łatwiej się idzie po twardym i mokrym piasku niż po suchym. Pamiętaj, że możesz trafić na grząski piasek, więc regularnie sprawdzaj grunt przed sobą. Uważaj na przypływ, pilnuj zwłaszcza, aby nie odciął ci drogi.

Bagna
Kiedy wędrujesz po terenie bagnistym, idź od drzewa do drzewa. Tam grunt będzie solidniejszy, ponieważ drzewa wyciągają wodę z ziemi. Przyjrzyj się czy na około są miejsca wyglądające grząsko. Często są to czarne plamy bez żadnej roślinności. Wystrzegaj się także jasnozielonych dywanów torfowca. Do sprawdzenia gruntu używaj kijka. Jeśli idziecie w grupie, idźcie gęsiego dokładnie po śladach pierwszej osoby, chyba że widać że wpadła w tarapaty. Druga osoba powinna mieć ze sobą linę na wypadek kłopotów.

Górskie zasady bezpieczeństwa


Noś ze sobą ciepłe, chroniące przed deszczem i wiatrem ubranie oraz zapasowy sweter. Wilgoć, wiatr i zimno w górach mogą być groźne nawet latem.
Noś porządne buty z cholewkami. Protektory na podeszwach muszą być grube. W ostateczności możesz wyciąć podeszwy ze starych opon.
Noś zapas prowiantu. Tabliczka czekolady to skoncentrowana energia.
Zawsze miej ze sobą gwizdek sygnałowy.
Naucz się, najlepiej pod okiem fachowca, posługiwać się liną, spuszczania się i podciągania na niej.
Dowiedz się, jakie panują warunki i weź to pod uwagę podczas planowania wycieczki. Naucz się poznawać znaki zmiany pogody.
Sprawdź gdzie znajdują się schroniska i stanowiska służb ratowniczych. Naucz się jak sygnalizować niebezpieczeństwo i wzywać pomoc.
Zawiadom kogoś, którędy i dokąd idziesz. Powiedz, kiedy masz zamiar wrócić, żeby niepotrzebnie nie wzywano służb ratunkowych.
Wypadki zdarzają się najczęściej wtedy gdy jesteś zmęczony- nie trać energii, zachowuj czujność.
Bądź przygotowany do niespodzianki.

Dodatkowe zasady bezpieczeństwa

Przed wyruszeniem słuchaj prognozy pogody.
Jeśli to możliwe, trzymaj się zaplanowanej trasy, ale....
... raczej zrezygnuj z niej, jeśli możesz się naradzić na niebezpieczeństwo. Zawróć jeśli warunki się pogarszają.
Zadzwoń do tych, którzy na ciebie czekają lub na policję, jeśli dotarłeś w inne miejsce, niż planowałeś. Dzięki temu nie będą cię poszukiwać.
Szanuj przyrodę i nie przeszkadzaj nikomu.
Nie ryzykuj przechodzenia przez wezbrane strumienie- lepiej je obejdź, nawet jeśli miałbyś nadłożyć kilka kilometrów.
Staraj się nie zapuszczać w góry i na wrzosowiska samotnie.
Jeśli idziecie grupą, nie rozdzielajcie się.
Nie wędrujcie grupami mniejszymi niż cztery i większymi niż sześć osób przez góry i wrzosowiska.

Przygotowanie do wędrówki

Podstawowe zasady
Przed wyruszeniem na wędrówkę musisz przygotować plan. Zaplanuj, gdzie będziesz biwakować, i trzymaj się tego. W ten sposób zawsze będziesz wiedział :
Gdzie jesteś?
Jaki dystans przebyłeś?
Gdzie znajduje się najbliższa miejscowość?
Przemyśl wszystko, zanim rozpoczniesz wędrówkę. Dzięki temu nie musisz się martwić, że się zgubisz, a poza tym masz szansę przygotować się do pokonania niebezpieczeństw, które mogą cię spotkać. Zawsze zawiadom kogoś dokąd idziesz, jaką trasę wybrałeś, ile czasu ci to zajmie i kiedy wrócisz. Jeśli to możliwe, dzwoń do domu codziennie lub raz na dwa dni. Dzięki temu twoja rodzina nie będzie się martwić. Informuj ich o każdej zmianie planów , o tym jak się czujesz, i czy w twojej grupie ktoś zachorował. Jeśli możesz , poinformuj o swoich planach miejscową policję, lub służby ratunkowe. Pomogą ci i udzielą rad, a to bardzo cenne. Oczekuj niespodzianek. Zawsze zdarzają się w tedy, kiedy się ich nie spodziewasz. Lepiej być na nie przygotowanym. Weź ze sobą wystarczająco dużo ubrań. Idąc na pieszą wędrówkę, ubierz się ciepło, choćby panował upał. Jeśli będzie ciepło możesz się rozebrać, nie możesz się ubrać, jeśli nie masz przy sobie nic ciepłego. Po co ci namiot, który cię nie osłoni, albo strój przeciwdeszczowy, który przepuszcza wodę.Nie zapomnij o apteczce i środkach opatrunkowych. Na pieszą wędrówkę weź tyle jedzenia, żeby starczyło ci na parę godzin, na wypadek, gdy byś zabłądził we mgle, która potrafi pojawić się z nikąd. Nigdy nie idź tak daleko, żebyś nie mógł wrócić jeszcze tego samego dnia. Nie wędruj sam. Weź ze sobą mapę. Jeśli nie umiesz się nią posługiwać, znajdź kogoś, kto cię tego nauczy. Potrzebny ci dobry kompas. Są drogie, ale warte swojej ceny. Nawet jeśli tylko spacerujesz, przygotuj zestaw przetrwania. Nie będzie ci przeszkadzał w chodzeniu, lecz może być nieocenioną pomocą w trudnej sytuacji. Może się wydawać niepotrzebny, ale w dzikiej głuszy będziesz miał wiele różnych narzędzi, które mogą uratować ci życie i zwiększą szanse przetrwania do momentu nadejścia pomocy. Czasem wystarczy że masz co jeść i możesz się ogrzać, żeby udało ci się wrócić do domu. Jeśli się zgubisz lub zostaniesz ranny na torfowiskach, przekonasz się, że taki zestaw jest niezbędny.

Prosty zestaw przetrwania:


Pojemnik: potrzebne drobiazgi zmieszczą się w pudełku po tytoniu. W razie potrzeby można w nim coś ugotować, a przykrywki użyć jako heliografu.
Zapałki i draska: jeśli znużysz zapałki w rozgrzanym wosku, staną się wodoodporne. Poza tym będą się lepiej palić. Wosk nie przeszkadza w zapaleniu zapałek, poniewasz łatwo odpada pod wpływem pocierania.
Świeczki: znakomicie nadają się do rozpalenia ogniska. Nie muszą to być świece stołowe, wystarczą świece tortowe.
Żyletka lub nóż: muszą być ostre na wypadek, gdybyś potrzebował oskórować lub wypatroszyć jakieś zwierzę. Oprócz noża dobrze mieć ze sobą kilka żyletek- nie zajmują dużo miejsca.
Agrafki: Mają tysiące zastosowań, od spinania bandaży po zabezpieczenie namiotu. Mogą służyć jako haczyk na ryby, a także do zapięcia spodni.
Nadmanganian potasu: do kupienia w aptece. Moim zdaniem są to cudowne kryształy. Można go używać jako środka do odkażania ran i wody, ale też do rozpalania ognia. Po rozsypaniu kryształków na śniegu czerwona plama może stać się urządzeniem sygnalizującym
Żyłka i haczyki: zawsze mogą się przydać. Przymocuj haczyk do korka i omotaj korek żyłką.
Papier i ołówek: jeśli się zgubisz, nie ma lepszego sposobu zostawienia informacji, dokąd się udałeś, jeśli nie możesz zostać w jednym miejscu. Poza tym świetnie się pali.

Przykładowy "zestaw przetrwania". Zestaw wchodzący w skład wyposażenia żołnierza:

Piecyk gazowy i butla
Palnik heksaminowy i paliwo do niego
Woskowane zapałki
Krzemień i ostrze piły
Zamykana menażka
Żyletki
Przybornik do szycia
Kompas
Ryż w opakowaniu
Suszone mięso
Suchary
Plastikowa płachta
Apteczka
Race
Koc
Linka
Herbata,cukier,mleko w proszku
Łyżka
Zapasowe skarpety
Plastikowa torba lub balon
Igła i włóczka
Pętla na zwierzynę
Oprócz tego na pasie- manierka zawierająca tabletki odkażające i haczyk, na którym można zawiesić saperkę lub mały szpadel.

Dobór ubrania
Odpowiednie ubranie zawsze będzie największym obciążeniem dla kieszeni każdego, kto będzie chciał je wykorzystać w trudnych warunkach. Niektórzy wierzą w samowystarczalność. jednak wielu ludzi uprawiających survival dysponuje pewnym zapleczem sprzętowym. Nikt z góry nie może powiedzieć jaki strój jest najlepszy na wędrówki, ale można tu określić podstawowe reguły. ubranie powinno być: lekkie,

nieprzemakalne,
łatwe do zapakowania,
ciepłe.
sztuczne włókna spełniają większość z tych warunków, więc zalecany jest nieprzemakalny zestaw z nich wykonany, obok tradycyjnego, wełnianego swetra. Najlepsze są lekkie spodnie US Army. Schną szybciej niż inne, a mokre też całkiem nieźle grzeją. Inne ich zaleta to waga, która jest stonkowo niewielka. Lista potrzebnych ubrań jest uzależniona od celu wyprawy. wybieraj ubrania w zależności od swoich zamiarów. Nigdy nie kupuj butów dzień przed wyprawą! kup je kilka tygodni wcześniej i porządnie rozchodź.

Pakowanie plecaka
Inne przydatne rzeczy to: wełniana czapka, ciepłe spodnie, długie wełniane skarpety, nieprzemakalne spodnie, które można wyłożyć na wierzch, oraz długie ochraniacze na łydki. weź ze sobą batoniki lub suszone daktyle, które pomogą zaspokoić głód i zregenerować siły. Przyda się latarka z dodatkowa baterią i żarówką, gwizdek sygnałowy, pałatka, wysokoenergetyczne jedzenie, mapy, kompas, apteczka i "zestaw przetrwania". Stopniowo sporządzisz listę potrzebnych rzeczy tak, aby plecak był lekki i zawierał wszystko co niezbędne. rzeczy najmniej ważne układaj na dnie plecaka.

bielizna
skarpetki
podkoszulki
kalesony
spodnie
swetry
strój przeciwdeszczowy
kurtka
apteczka
rękawiczki
pasta do butów
dodatkowe skarpety
śpiwór

Wola przetrwania

Od 1939 roku doświadczenie tysięcy żołnierzy pokazało, że przetrwanie zależy głównie od nastawienia psychicznego. Decydującym czynnikiem jest wola życia. Niezależnie czy jesteś sam, czy też w małej grupie, oprócz ran , bólu, zmęczenia, głodu i pragnienia, czekają cię traumatyczne przeżycia, spowodowane strachem, rozpaczą , samotnością lub nudą , które wpływają na twoją wolę przetrwania . Jeśli nie jesteś psychicznie przygotowany do pokonania wszystkich przeszkód i zaakceptowania najgorszego, twoje szanse na przetrwani są znacznie mniejsze. Jeśli jesteś sam, szok spowodowany samotnością na opuszczonym terenie możesz pokonać całkowicie lub w dużym stopniu, jeśli zapamiętasz kluczowe słowo - SURVIVAL.

S- śpiesz się powoli
U- ustal, gdzie się znajdujesz
R- rozpraw się ze strachem i paniką
V- wykorzystaj podstawowe wiadomości
I-Improwizuj
V- wysoko ceń życie
A- analizuj sytuację
L- lepiej uwierz w siebie

Śpiesz się powoli
Nie spiesz się z wyruszaniem, bo zbytnia beztroska i niecierpliwość okażą się niebezpieczne. Możesz podjąć niepotrzebne ryzyko. Nie trać zimnej krwi, bo stracisz zdolność logicznego myślenia. Jeśli coś wytrąci cię z równowagi, zatrzymaj się, zrób kilka głębokich wdechów , uspokój się i zacznij jeszcze raz. Nie zapominaj jednak, że niebezpieczeństwo naprawdę istnieje- przekonanie, że nic ci nie grozi, również może być niebezpieczne.

Ustal gdzie się znajdujesz
Spróbuj przypomnieć sobie trasę, którą przebyłeś . Zapisz wszystkie znaki orientacyjne, które miałeś. Zostawiaj za sobą ślady nawet wtedy, gdy się nie zgubiłeś . Mogą się okazać przydatne, kiedy będziesz wracać.

Rozpraw się ze strachem i paniką
Uczucie strachu jest normalne i potrzebne. W ten sposób natura dostarcza ci dodatkowej dawki adrenaliny wtedy , gdy jest ci potrzebna. Naucz się rozpoznawać i opanować swój strach. Przyj żyj się dokładnie swojej sytuacji i zdecyduj, czy jest on usprawiedliwiony. Zwykle okazuje się , jak wiele lęków jest bezpodstawnych. Jeśli zostałeś ranny i czujesz ból, trudniej ci się będzie opanować. Ból może przerodzić się w panikę i spowodować, że będziesz najpierw działać, a potem myśleć. Również samotność może stać się przyczyną paniki. Silny strach powoduje utratę nadziei, nieuwagę, a nawet myśli amobujcze.

Wykorzystaj posiadane umiejętności
Najlepszym zabezpieczeniem jest pewność, że opanowałeś umiejętności i czynności przydatne w trudnych sytuacjach tak dobrze, że możesz je wykonywać automatycznie. Dzięki temu możesz postąpić właściwie - nawet będąc w stanie paniki. Bądź dociekliwy i szukaj dodatkowych informacji na temat technik przetrwania. Nigdy nie jest się za starym, ani zbyt doświadczonym na naukę.

Improwizuj
Zawsze można zrobić coś, co poprawi sytuację. Ustal, czego potrzebujesz, weź ze sobą to, co możesz, a potem improwizuj. Naucz się działać w nowych i nieprzyjemnych warunkach. Ciągłe myślenie o przetrwaniu na pewno ci pomoże. Nie bój się jeść naszych rzeczy.

Wysoko ceń życie
Nadzieja i realistyczny plan wydostania się z trudnej sytuacji zmniejszają twój strach i zwiększają szansę na przetrwanie. Dbaj o zdrowie i kondycję. Choroba czy kontuzja znacznie tę szansę zmniejszają. Pamiętaj że głód , zimno i zmęczenie źle wpływają na twoją efektywność i wytrzymałość. Łatwiej ci będzie zmusić się do większej ostrożności, jeśli wiesz, że twoja zła forma psychiczna wynika z osłabienia , a nie z niebezpieczeństwa. Pamiętaj o swoim celu - DOTRZEĆ DO DOMU ŻYWYM.

Analizuj sytuację
Zastanów się nad sobą, otoczeniem i przeszkodami, które możesz napotkać.

Ty: Mniej nadzieję, ale bądź przygotowany na najgorsze. Przypomnij sobie wszystko, co czytałeś, słyszałeś i czego się nauczyłeś o technikach przetrwania. Jak najszybciej znajdź jakieś bezpieczne, wygodne miejsce. Tam przygotuj plan działania. Kiedy już zdecydujesz, jak postępować, lęki ustąpią , a twoje samopoczucie się poprawi. Nie trać zimnej krwi.
Otoczenie: Cześć twoich lęków może być spowodowana tym, że znajdujesz się w nieznanym otoczeniu. Spróbuj więc określić, gdzie jesteś, używając znaków orientacyjnych, kompasu itp.
Przeszkody: Rodzaj terenu- wzgórza, doliny itd. Nie warto wspinać się na górę, jeśli można ją obejść. To tylko zwiększy twoje zmęczenie.

Lepiej uwierz w siebie!!!
Stres często powoduje panikę. Odpocznij, a stres zniknie. Uwierz w siebie, a problemy staną się prostsze. A kiedy problemy stają się prostsze, łatwiej się z nimi uporać.

Znajdowanie drogi

W tej chwili z pewnością wiesz gdzie się znajdujesz. Zapewne siedzisz w domu planując wyprawę, jesteś bezpieczny i jest ci wygodnie. W przeszłości, gdy nie znano jeszcze map, odnajdywano drogę dzięki zasłyszanym informacjom oraz wrodzonemu poczuciu kierunku. Dziś rzadko używa się tej umiejętności- większość ludzi przechodzi przez życie , używając jej jedynie do znajdowania drogi w nieznanym mieście lub omijania robót drogowych. Jednak poniewasz dzikich terenów jest coraz mniej, stają się one coraz bardziej atrakcyjne, a każdy kto wybiera się w niemal nie zamieszkane okolice powinien wiedzieć, jak odnajeść drogę.

Mapy
Dziś mamy dostęp do map właściwie całego świata. Pierwsze mapy pochodzą z Grecji, z roku 600 p. n.e., ale prawdopodobnie używano ich już w Egipcie i Chinach. Kompasy pojawiły się w Chinach około 2500 lat p.n.e., ale do Europy zostały przywiezione przez Marco Polo w trzynastym stuleciu. Jeśli opanujesz sztukę posługiwania się zarówno mapą, jak i kompasem, szanse na to, że kiedykolwiek się zgubisz, są bardzo małe, jeśli oczywiście będziesz je miał przy sobie. Dokładniej mapy można używać tak, jakby była widokiem z góry na twoje otoczenie. Zresztą wiele map sporządza się na podstawie zdjęć lotniczych. Zaznaczone są na nich góry, doliny, wody, drogi, budynki, nachylenie terenu, bagna itd. Dobra mapa pozwala uniknąć wielu niepotrzebnych wspinaczek i przedzierania się przez bagna. Symbole używane na mapach są standardowe. Północ niemal na każdej mapie znajduje się u góry, a skala jest podana na dole lub na okładce. Skala 1: 24000 oznacza, że 1 cm mapy równa się 24000 cm, czyli 240 metrom w terenie. Najczęściej używane mapy są w skali 1: 50 000 lub 1: 25 000. Mapy o większej skali pokazują mały obszar z dużą liczbą szczegółów, chociaż najważniejsze informacje na pewno się tam znajdują.

Wykonanie własnej mapy
W pewnym momencie sam będziesz musiał narysować mapę po to, by zorientować się , którędy wędrowałeś, lub po to, żeby pokazać przyjacielowi, jak gdzieś trafić . Nie potrzebujesz skomplikowanego sprzętu, wystarczy papier i ołówek. Zacznij od zaznaczenia, gdzie jest północ, potem określ skalę mapy, np. 2 cm odpowiada 100, 150 lub 1000 krokom. Zaznacz, w jaki sposób można dotrzeć do przedstawionej na mapie np. autostrady, drogi, rzeki czy innego znanego miejsca. Nie zapominaj o wszystkich charakterystycznych punktach, zarówno naturalnych, jak i stworzonych przez ludzi, które upewnią użytkownika mapy, że jest na dobrej drodze.